درز انقطاع (separation joint)
درز انقطاع (separation joint)
به فاصلهای که در میان دو ساختمان به منظور جلوگیری از برخورد آنها در هنگام وقوع زلزله با یکدیگر، وجود دارد درز انقطاع میگویند. به عبارت دیگر تیم تخصصی علمی ACE بیان میکند درز انقطاع به دلیل تنش به وجود آمده در سازهها ناشی از بار زلزله محدودیت حرکتی به وجود میآید و برای جلوگیری از آسیب وارد شدن به ساختمانهای مجاور در اثر لرزشهای ایجاد شده یک درز مشخص در نظر گرفته میشود که به آن درز انقطاع میگویند. در واقع نیروی زلزله در ساختمانهای چسبیده به هم باعث تخریب سازهها میشود و به منظور جلوگیری از تخریب ساختمان باید در میان ساختمانها یک فاصله (درز انقطاع) ایجاد نمود. بدون شک اگر فضای خالی بین دو ساختمان را پر نکنیم علاوه بر اینکه محل لانهگذاری پرندگان خواهد شد، از نظر زیباشناسی نیز به مبحث زیبایی سازه آسیب میزند. فاصله درز انقطاع را ميتوان با مصالح كم مقاومت، كه در هنگام وقوع زلزله بر اثر برخورد دو ساختمان به آساني خرد ميشوند، به نحو مناسبي پر نمود به طوري كه پس از زلزله به سادگي قابل جايگزين كردن و بهسازي باشد.
نحوه محاسبه درز انقطاع
بر اساس استاندارد 2800 براي حذف و يا كاهش خسارت و خرابي ناشي از ضربه ساختمانهاي مجاور به يكديگر، ساختمانها بايد با پيشبيني درز انقطاع از يكديگر جدا شده و يا با فاصلهاي حداقل از مرز مشترك با زمينهاي مجاور ساخته شوند .جهت محاسبه درز انقطاع باید پارامتر مهمی مانند ارتفاع ساختمان را در نظر بگیریم. این محاسبات برای سازههایی با 8 طبقه و بیشتر متفاوتاند.
محاسبه درز انقطاع در ساختمانهایی با 8 طبقه و کمتر
بر اساس ضوابط استاندارد 2800 در ساختمانهاي با هشت طبقه وكمتر، فاصله هر طبقه از مرز زمين مجاور حداقل بايد برابر پنج هزارم ارتفاع آن طبقه از روي تراز پايه باشد. محاسبه درز انقطاع در شکل زیر ارائه شده است.
محاسبه درز انقطاع برای ساختمانهایی بیشتر از 8 طبقه
بر اساس ضوابط استاندارد 2800 در ساختمانهاي با بيشتر از هشت طبقه و يا ساختمانهاي با اهميت “خيلي زياد” و “زياد” با هر تعداد طبقه، عرض درز انقطاع بايد از طریق تغییر مکان جانبی غیر خطی در طبقه و در نظر گرفتن پی دلتا تعيين میشود. براي اين منظور پس از محاسبه تغيير مكان براي هر دو ساختمان ميتوان از جذر مجموع مربعات دو عدد براي تعيين درز انقطاع استفاده نمود.
همچنین مطابق بند 6-11-4 مبحث ششم مقررات ملی ساختمان درز انقطاع در ساختمان با پنج طبقه و كمتر، فاصله هر طبقه از مرز زمين مجاور حداقل بايد برابر پنج هزارم ارتفاع آن طبقه از روي تراز پايه باشد.در ساختمانهاي با گروه خطر پذيري يك و دو با هر تعداد طبقه و در ساختمان هاي با بيشتر از پنج طبقه، عرض فاصله هر طبقه از مرز زمين مجاور نبايد كمتر از تغيير مكان جانبي طرح آن طبقه، تغيير مكان غير ارتجاعي ناشي از زلزله طرح با اعمال ضريب بزرگ نمايي Cd و لحاظ اثر P-Δ مندرج در استاندارد 2800، باشد. اگر زمين مجاور معبر عمومي باشد، رعايت فاصله مزبور ضروري نيست. اگر درز انقطاع از داخل يك ساختمان واقع در يك ملك عبور نمايد مي توان از جذر مجموع مربعات تغيير مكان هاي جانبي طرح دو ساختمان براي تعيين عرض درز انقطاع استفاده كرد و يا اينكه فاصله هر سازه از مرز مشترك دو قسمت را به هفتاد درصد مقدار تغيير مكان جانبي طرح آن كاهش داد.
محاسبه درز انقطاع در حالتهای خاص
1_ در صورتی که مشخصات ملک همسایه در دسترس نباشد یا اصلا سازهای وجود نداشته باشد، حداقل فاصله برای هر طبقه از زمین همسایه باید برابر 70 درصد از مقدار تغییر مکان جانبی غیرخطی طرح در نظر گرفته شود.
2_ اگر پلان ساختمان واجد شرايط زير باشد، بايد با ايجاد درز انقطاع پلان ساختمان را تقسيم كرد، به طوري كه هر قطعه – ساختمان را به قطعات مناسبتر مانند شكل زیرتقسیم شود. در اين صورت ادامه درزهاي انقطاع در شالوده ساختمان الزامي نيست.
✔ نسبت طول به عرض پلان ساختمان بيشتر از 3 باشد.
✔ پلان ساختمان نامتقارن بوده و يا داراي پيشآمدگيهايي بيش از مقادير مندرج در زيربند 3 از بند (7-2-2-1) استاندارد 2800 باشد.
3_ از اختلاف تراز در يك طبقه ساختمان بايد حتيالامكان پرهيز شود. در صورت وجود اختلاف تراز بيش از 60 سانتي متر بايد ديوارهاي حد فاصل دو قسمتي كه اختلاف تراز دارند با كلاف بندي اضافي مناسب تقويت شوند و يا اينكه دو قسمت ساختمان به وسيله درز انقطاع از يكديگر جدا شوند (مطابق شکل زیر).
توصیههای مهم در مورد درز انقطاع
1_ بهتر است از درز انقطاع در سایت پلان، پلانهای تیر ریزی و معماری سازه، در جزئیات خاص نشان داده شود تا از اجرای آن اطمینان حاصل کرد.
2_ باید به ابعاد ستونها از پایین تا بالای ساختمان، بهویژه آن دسته از ستونهایی که ابعاد آنها تا بالا بهصورت پیوسته ادامه پیدا میکنند، توجه شود. در خصوص این نوع ستونها یا دیوارهای برشی باید میزان فاصله درز انقطاع در کلیه طبقهها از پایین تامین شود.
3_سازههایی که در طبقات پایین دارای دیوارههای اولیه هستند باید مورد توجه قرار بگیرند. در این نوع ساختمانها درز انقطاع در طبقه دارای دیوارههای اولیه باید مطابق جزئیات واحد ایستایی اجرا شود.
4_اجرای درز انقطاع بهقدری دارای اهمیت است که گاهی اداره ثبت و شهرداریها جهت مساحت زیر بنای ساختمان به آن توجه خاصی دارند.
5_در صورتیکه ملک مجاور درز انقطاع را رعایت نکرده باشد، ناظر ساختمانی که در دست احداث است باید تمامی ملاحظات فنی و حقوقی لازم را قبل از اجرای کار در نظر بگیرد.
مواد پرکننده درز انقطاع (فیلر)
مواد پرکننده درز انقطاع (فیلر) ممکن است حاوی الیاف گیاهی، لاستیک، ترکیبات آسفالتی، چوب پنبه و دیگر موادی که دارای حالت انعطافی و ارتجاعی هستند؛ باشند. در حالت ایدهآل موادی که برای پرکنندگی درزهای انقطاع به کار میروند باید از ویژگیهایی همچون جایگیری و شکلگیری در درزها، داشتن امکان انعطاف و ارتجاع، عدم اتصال با درز و داشتن دوام و ماندگاری بالا برخوردار باشند. در حالت ایده آل مواد به کار رفته به عنوان مواد پرکننده درزها باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
- جایگیری و شکلگیری در درزها
- داشتن امکان انعطاف و ارتجاع
- عدم امکان اتصال با درز
- داشتن دوام و ماندگاری بالا
مطابق بند 1-4-1 آیین نامه 2800، درز انقطاع را میتوان با مصالح انعطافپذیر پُر کرد. ماسه بادی، پلاستوفوم و … جزء مصالح انعطافپذیر هشتند. به هیچ عنوان ناظر ساختمان نباید به مالک اجازه دهد درز انقطاع با مصالح بنایی و یا بتن پُر شود و در صورت پُر شدن درز انقطاع با این مواد حتماً مورد را در گزارشات خود و در موعد مقرر قید نماید. بعضی از مواد پرکننده درز انقطاع در شکل زیر آورده شده است.
ناظران ساختمان چگونه درز انقطاع را کنترل کنند ؟
1_ در ساختمان های بتنی، ناظر باید مطابق نقشههای معماری درز انقطاع را کنترل نماید.
مثال : در نقشههای معماری ساختمان بتنی درز انقطاع 11 سانتیمتر مشخص شده است؛ از پشت میلگرد خاموت ستون باید درز انقطاع اجرا شود. جهت محاسبه و کنترل درز انقطاع به صورت زیر محاسبه میشود:
درز انقطاع (11 سانتیمتر) + اندود ملات ماسه سیمان (4 سانتیمتر) + کاور بتن ستون (3 سانتیمتر) = 18 سانتیمتر
این کنترل باید از روی فنداسیون و در زمان اجرای ریشه ستونها انجام شده و تا آخرین سقف ادامه یابد.
2_در ساختمان های فلزی، این مورد در زمان بیسپلیتگذاری ستونها کنترل میگردد. برای انجام این کار لازم است ابتدا شکل ستون را روی بیس پلیت کشیده و مطابق مثال فوق اندازهها کنترل شوند، فقط در این ساختمانها کاور بتن ستون حذف میشود، به عبارت دیگر درز انقطاع در ساختمان فلزی مثال بالا و 15 سانتیمتر خواهد بود.
در ساختمان هایی که ناظر نقشه بردار حضور داشته باشد کنترل درز انقطاع توسط نقشهبردار انجام شده و در صورت نبودن نقشه بردار، با توجه به اینکه کنترل ابعادی در ساختمان از وظایف ناظر معمار میباشد، باید ناظر معمار درز انقطاع را کنترل نموده و در صورت تخلف گزارش نماید. اما با توجه پروندههای موجود و اینکه درز انقطاع یکی از بخشهای سازهای ساختمان میباشد، توصیه میشود ناظر سازه نیز در زمان کنترل درز انقطاع توسط ناظر نقشه بردار یا معمار با ایشان همراه باشد. همچنین باید توجه داشت که کم شدن درز انقطاع در طبقات بالاتر، مطابق ماده 100 کمیسیون منجر به صدور حکم تخریب خواهد شد. بنابراین لازم است مهندس ناظر ساختمان این موضوع را در گزارشات خود قید کرده تا جزء مقصرین پرونده شمرده نشود.
نتیجهگیری
همانطور که در این مقاله تیم تخصصی علمی ACE اشاره کرد موضوع درز انقطاع یکی از مسائل حقوقی نظارت است و با کمی بیدقتی و سهلانگاری میتواند ناظر را مجبور به پرداخت جرائم نقدی نماید. پس مهندسان ناظر نقشهبردار، معمار و سازه حتماً در زمان کنترل این قسمت با یکدیگر همکاری داشته و تخلفات مالک را گزارش نمایند. طراحان سازه ساختمان علاوه برتوجه کامل به نقشه های معماری تصویب شده درتهیه وطراحی نقشههای سازه خودبایستی کمال دقت وتوجه به ضوابط آییننامه و مقررات ملی را نمایند، چون براساس قانون حتی چنانچه مراجع کنترل کننده نقشهها (سازمان، شهرداری) با عدم توجه به اشتباهات وتخلفهای صورت گرفته درطراحی، نسبت به تایید و مهر آنها اقدام نمایند و مسئولیت صحت طراحی قانونا برعهده شخص طراح میباشد . همچنین مهندسان ناظر ساختمان باید کمال دقت وتوجه رانسبت به مراحل پیشرفت کارتاکید شده درمقررات ملی ساختمان وتنظیم وتسلیم گزارش آن به مرجع صدور پروانه نمایند و به ویژه درصورت هرگونه تخلفی ازجانب سازنده مراتب را بهنگام وبه محض آگاهی از موضوع به منظور اقدام موثر ایشان اعلام نمایند.
منابع:
- مبحث دهم مقررات ملی ساختمان
- مبحث ششم مقررات ملی ساختمان
- آیین نامه طراحی ساختمانها در برابر زلزله، استاندارد2800، ویرایش چهارم
گردآورندگان:
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.